Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Opieka paliatywna jest działaniem, które ma na celu poprawę jakości życia chorych i ich rodzin stających wobec problemów związanych z zagrażającą życiu, postępującą chorobą poprzez zapobieganie i znoszenie cierpienia, dzięki wczesnej identyfikacji, ocenie i leczeniu bólu oraz innych problemów somatycznych, psychologicznych, socjalnych i duchowych”.

Warto podkreślić, że opiekę paliatywną można rozpocząć na każdym etapie choroby, nie tylko w jej terminalnej fazie. Powinna być sprawowana równolegle z leczeniem onkologicznym, a nie dopiero po jego zakończeniu. Wczesne wdrożenie opieki paliatywnej może znacząco poprawić jakość życia pacjenta, łagodząc objawy choroby i dostarczając wsparcia emocjonalnego oraz duchowego od samego początku leczenia. Nierzadko pomimo dobrego rokowania dotyczącego przeżycia po leczeniu,  chory może wymagać stałego specjalistycznego leczenia powikłań choroby, na przykład bólu, obrzęków limfatycznych, wyniszczenia, odleżyn. To oznacza, że opieka paliatywna może zostać włączona na każdym etapie zagrażającej życiu choroby, jeśli pacjent wymaga leczenia jej objawów. Opieka paliatywna nie jest wyłącznie opieką końca życia.

Bardzo istotne jest uświadomienie sobie, że powierzenie chorego specjalistycznej opiece medycznej, czyli zgłoszenie do przyjęcia na oddział medycyny paliatywnej, wcale nie musi zakończyć się śmiercią pacjenta. Niejednokrotnie chory przyjmowany na oddział medycyny paliatywnej, zostaje poddany profesjonalnemu leczeniu pozwalającemu uśmierzyć dolegliwości wynikające z choroby i może być wypisany z powodu braku objawów wymagających dalszej hospitalizacji.

Opieka paliatywna dotyczy przede wszystkim chorych w schyłkowym okresie nieuleczalnej choroby, jednak nieprawdziwe i nieuzasadnione jest kojarzenie  jej roli z umieraniem a nie z leczeniem pacjenta.

Podstawowym celem opieki paliatywnej jest poprawa jakości życia pacjenta. Wiąże się to z łagodzeniem objawów chorobowych w kilku obszarach. Pierwszy obszar to somatyczny czyli fizyczny: ból, duszność, uporczywy kaszel, nudności, zmęczenie. Specjaliści w dziedzinie opieki paliatywnej stosują różnorodne metody terapeutyczne, w tym farmakoterapię, techniki relaksacyjne, fizjoterapię.

Drugi obszar to zaburzenia psychiczne. Choroba przewlekła wpływa nie tylko na ciało, ale także na psychikę pacjenta i jego bliskich. Opieka paliatywna obejmuje kompleksowe wsparcie psychologiczne, które pomaga radzić sobie z lękiem, stresem, depresją i innymi emocjami. Umożliwia dostęp do psychologów, terapeutów i doradców duchowych.

Trzeci obszar to trudności socjalne i społeczne oraz rodzina chorego. Opieka paliatywna obejmuje wsparciem nie tylko pacjenta, ale również jego rodzinę. Edukacja i poradnictwo dla bliskich są kluczowe, aby pomóc zrozumieć przebieg choroby, nauczyć się, jak najlepiej wspierać chorego, oraz radzić sobie z emocjami. Rodziny otrzymują wsparcie zarówno emocjonalne, jak i praktyczne, aby mogły jak najlepiej zaopiekować się swoim bliskim.

Czwarty obszar to cierpienie duchowe. Dla wielu pacjentów duchowość odgrywa istotną rolę w procesie radzenia sobie z chorobą. Opieka paliatywna uwzględnia potrzeby duchowe pacjentów, oferując wsparcie kapelanów i doradców duchowych. Celem jest pomoc pacjentom w znalezieniu pocieszenia, spokoju i sensu w trudnych chwilach. Te cztery wymienione wyżej obszary składają się na koncepcję bólu totalnego stworzoną przez Cicely Saunders. Nie da się skutecznie złagodzić cierpienia bez jednoczesnego działania w tych czterech obszarach.

Jednym z ważniejszych aspektów opieki paliatywnej jest koordynacja opieki medycznej. Opieka sprawowana jest przez profesjonalny zespół terapeutyczny, który składa się z lekarzy, pielęgniarek, psychologów, opiekunów medycznych, fizjoterapeutów i kapelana. Polega ona na zapewnieniu spójności i ciągłości opieki, co jest szczególnie ważne w przypadku pacjentów ze skomplikowanymi problemami zdrowotnymi , którzy wymagają opieki różnych specjalistów.

W opiece paliatywnej najważniejsze jest holistyczne podejście do pacjenta, to znaczy, że obejmuje ona swoim działaniem całego człowieka z jego wszystkimi problemami tak fizycznymi, jak i psychicznymi, społecznymi oraz duchowymi.

Podsumowując opieka paliatywna to kompleksowe wsparcie, które może być wdrażane na każdym etapie choroby, mające na celu poprawę jakości życia pacjentów oraz ich rodzin. Poprzez łagodzenie objawów, zarządzanie bólem, wsparcie psychologiczne i duchowe oraz koordynację opieki, opieka paliatywna pomaga pacjentom i ich bliskim lepiej radzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą poważna choroba. Dzięki wczesnemu wdrożeniu opieki paliatywnej możliwe jest znaczące podniesienie komfortu życia i wsparcie emocjonalne dla wszystkich zaangażowanych.

Paulina Kryjak-Giertuga

Piśmiennictwo:
1. De Walden-Gałuszko, K., Ciałkowska-Rysz, A. (2015) Medycyna Paliatywna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2. Frank, V. (2011). Człowiek w poszukiwaniu sensu. Warszawa: Czarna Owca.
3. Kübler-Ross, E. (2007).Rozmowy o śmierci i umieraniu. Poznań: Media Rodzina.
4. Krajewska-Kułak, E., Dzierżanowski, T., Krzyżanowski, D., Cybulski, M.,  (2018) Opieka paliatywna Poradnik dla lekarzy i pielęgniarek rodzinnych oraz rodzin pacjentów. Warszawa: Difin SA